اماکن فرهنگی ،تاریخی ، گردشگری و زیارتی

جاذبه‌های گردشگری

فیروزکوه دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی می‌باشد که به خاطر برودت و سردی هوا، بیشتر در فصل‌های گرم سال، مردم تهران و شهرهای اطراف فیروزکوه برای تفریح و بازدید از آثار تاریخی، به این منطقه سفر می‌کنند. به عنوان نمونه می‌توان از تنگه واشی که دارای نقش برجسته‌ای بجا مانده از دورهٔ قاجار است، نام برد. همچنین این شهرستان دارای کاروانسراها، قلعه‌های قدیمی، گورستان‌های کهن و بالاخره امامزاده‌های متعدد نام برد.

تنگه واشی مهمترین جاذبه توریستی فیروزکوه

تنگه واشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‌باشد. شاید یکی از جذابترین بخش‌های سفر به تنگه واشی حرکت در رودخانه‌ای است که در بین یک دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد و به‌خصوص در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و دیگر استان‌های اطراف به این منطقه مسافرت می‌کنند. در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه‌های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده‌است.

جغرافیای تنگه واشی

تنگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره‌های صخره‌ای بلند به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه‌ای است که از کوه‌های واشی سر چشمه می‌گیرد و از میان دشت می‌گذرد. در فصل تابستان که آب به کمترین میزان خود می‌رسد، عمق آن به حدی است که در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید. یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های این تنگه، همین عبور کل مسیر از میان آب است. برای رفتن به تنگه واشی در کیلومتری ۲ جاده فیروزکوه-تهران، پس از ورود به یک جاده فرعی و طی حدود ۹ کیلومتر روستای جلیزجند نمایان می‌گردد. این روستا در حاشیه یک دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده‌است. بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ کیلومتر در جاده‌ای که میان دشت و در کنار جوی‌های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده‌روی تنگه ساوشی شروع می‌شود. بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی زیبا، تنگه دوم قرار گرفته که حدود ۲ کیلومتر با تنگه اولی فاصله دارد. این تنگه هم مانند تنگه اول چشم‌نواز است و از دیواره‌های سنگی آن در نقاط مختلف چشمه‌های آب زلال و خنک به سمت پایین روان است. در انتهای این تنگه نیز هیاهوی ریزش آب آبشاری زیبا مسافران را به خود می‌خواند تا در زیر آبشار و در هوای گرم تابستانه تنی به آب بزنند. در تنگه واشی گیاه کمیاب باریچه که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد می‌روید.

آثار باستانی تنگه واشی

تنگه واشی علاوه بر طبیعت زیبا، دارای آثار باستانی نیز می‌باشد. یکی از سه کتبیه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده‌است. دو کتبیه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده‌اند. به جز کتیبه شکل شاه در وانا که نقش ناصر الدین شاه و ملازمانش است، دو کتیبه دیگر به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده‌اند. کتیبه واقع در تنگه واشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور کتیبه روایت شده‌است. بزرگ‌ترین نقش برجسته این کتیبه‌ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن می‌توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار دید. این کتیبه که حدوداً ۱۸۵ ساله‌است به گونه‌ای در دل کوه حک شده که از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده‌است اما صنعت گردشگری به آن آسیب وارد نموده‌است.

غار بورنیک

غار بورنیک در ۱۳۵ کیلومتری شرق تهران و فاصله ۲۳ کیلومتری جنوب غربی شهر فیروزکوه در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از روستای زیبای هرانده و در ارتفاعات پرنشیب و فراز کوهستانی به نام «بورنی» یا «بورنیک» واقع شده‌است. راه دسترسی به این غار از طریق جاده دماوند – فیروزکوه قبل از تونل نمرود، به سمت روستای هرانده تغییر مسیر داده و پس از عبور از روستای هرانده در کنار رودخانه حبله رود و در ارتفاعت آن به غار بورنیک ختم می‌شود.

وجه تسمیه غار بورنیک برحسب اظهار نظر اهالی روستا، گروهی نام غار "پورنیک" و دسته‌های دیگر به آن "بورنیک " می‌گویند. پور به گفته اهالی و لهجه محلی به معنای گودال است و نیک پسوند آن است که بر روی هم به معنای گودال نیک یا چاله نیک می‌باشد و شاید پشینیان به عنوان دخمه یا گودالی که عمیق و ژرف است با ترکیب واژه نیک که در اینجا به معنای خوب و بزرگ را می‌دهد بر آن اطلاق کرده باشندو گروه دیگر آن را بورنیک می‌گویند که از دو کلمه بور و نیک تشکیل یافته‌است و بور در لهجه محلی تغییر یافته کلمه "بار" است که این کلمه نیز ضمن ترکیب با واژه نیک به معنای محل امن و جایگاه نیک، مصطلح گردیده‌است. البته "بار" در اصل و اساس به معنای ساحل و جای امن هم به کار می‌رود و نام رودبار می‌تواند معنی ساحل یا کنار رود داشته باشد. در هر صورت بورنیک یا بارنیک به معنی محل امن خوب می‌باشد؛ و این نام با توجه به محل قرارگیری غار به خوبی انتخاب شده‌است و از گذشته‌های بسیار دور و شاید از عصر غارنشینی و دوران شکار در ایران، اینجا محل امنی برای زندگی کردن و پناه گرفتن، مورد توجه اقوام پیش از تاریخ در این ناحیه بوده‌است به ویژه که دهانه اصلی و عمیق غار در نقطه‌ای در فرا سوی رودخانه قرار دارد.

مشخصات غار: طبق اندازه‌گیری‌های به عمل آمده، دهانه غار ۱۵*۱۰ متر و ارتفاع آن ۶ متر می‌باشد و از سطح دریا ۱۹۵۰ متر ارتفاع دارد. دهانه یا اشکفت ورودی وسیع و پس از آن ایوانی با طاق بلند نمایان می‌شود که در منتهی‌الیه سمت چپ آن راه سنگلاخ ورود به دهلیز اولیه غار واقع شده بود که در سال ۱۳۸۰ به همت فرمانداری فیروزکوه راه ورودی به غار به صورت پلکانی به‌طور مناسبی بهسازی شده‌است. مجموعه غار بورنیک از سه تالار عظیم شکل گرفته‌است که بر فراز هر کدام از تالارها، طاق دیسها جلب نظر می‌کند. در روی سقف این طاق دیسها گسل یا شکافهای عمیق دیده می‌شود که حکایت از کهنگی و دیرینگی دارند و سال‌های مدیدی از عمر این شکافها سپری شده‌است. دیوارهای درون غار پوشیده از چکنده‌های گل کلمی، نخودی، سفید رنگ و صورتی است؛ و زیبایی خاصی به غار بخشیده‌است. نورپردازی بر روی آن‌ها جلوه‌های ویژه‌ای را در درون غار ایجاد خواهد کرد. غار بورنیک از سه تالار تشکیل شده‌است: تالار نخست یا تالار بیرونی: کف این تالار شیب دار بوده و به استناد بقایای موجود بیشتر به صورت سنگچین مفروش شده‌است. این تالار بزرگ دارای ابعاد ۵۰*۴۰ متر و ارتفاع ۸ متر است. در منهی الیه این تالار دو فرو رفتگی بلند و ایوانی شکل وجود دارد که هر یک از آن‌ها نسبت به یکدیگر ۲ متر اختلاف ارتفاع دارند. بقایای موجود در این تالار نشانگر قدمت و پیشینه غار است، در واقع محل سکونت اقوام و انسانهای غارنشین در این بخش می‌باشد. با توجه به وجود قطعات سفالینه شکسته شده و پراکنده در سطح این تالار نشانه‌های بارزی از زیستن انسان‌ها در ادوار پیش از تاریخ را می‌توان در این بخش جستجو نمود. تالار دوم یا تالار اصلی (مرکزی): این تالار محوطه‌ای است به ابعاد ۶۰*۳۰ متر و ارتفاع ۲۰ الی ۲۵ متر که با سطحی شیب دار و شیب تند به سمت پائین کشیده شده‌است. تالار سوم: حدود ۱۲ متر ارتفاع داشته و فرم آن مستطیل شکل، به ابعاد ۵۵*۲۰ متر می‌باشد. از ابتدا تا انتهای این تالار شیب تند سنگلاخی و لغزنده‌ای وجود دارد که تمامی سطح کف آن را در بر می‌گیردو منتهی‌الیه این شیب تند و لغزنده نیز دهلیزی به طول ۸ متر است که به محوطه‌ای سخت‌گذر و پرتگاهی متصل می‌شود. عمق این پرتگاه نزدیک به ۲۰ متر است

چشمه آب معدنی خمده

چشمه آب معدنی خمده در فاصله ۱۵ کیلومتری جاده تهران، فیروزکوه و در مسیر رودخانه حبله رود و در نزدیکی روستای خمده واقع شده‌است. فاصله این چشمه تا جاده فیروزکوه – زرین دشت ۵ کیلومتر است. آب این چشمه برای درمان بیماری‌های مفاصل و استخوان، بیماری‌های پوستی (جوش- زخم و …) و زردی کاربر دارد. فصل استفاده از این آب بهار و تابستان است.

قلعه لاجورد

قلعه لاجورد در شهرستان فیروزکوه، بخش مرکزی، روستای سرانزا واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۴۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

حبله رود

یکی از مهم‌ترین رودهای استان تهران است و از شعبات متعدد شور و شیرین تشکیل یافته‌است. این رود دشت گرمسار را مشروب نموده و پس از آن وارد دشت کویر می‌شود.